Fara í efni

Rúmfjöl frá Bólu-Hjálmari

Rúmfjöl (BSk.75) frá 1829. Á hana er skráð með höfðaletri: hialmar arnason a arid 1829 a. Síðasti stafurinn er ráðgáta. Hjálmar Árnason þessi átti heima í Bakkakoti í Vestur­dal.

Rúmfjalir voru hafðar framn við rúmföt og fólk í rúmum baðstofunnar á nóttunni. Yfir daginn var rúmfjölin upp við þil nema ef þurfti að nota hana (bakhliðina) til að vinna á eða borða af og var hún þá höfð á hnjánum.

Hjálmar í Bakkakoti dó árið 1868. Bólu-Hjálmar, sem kenndur var við Bólu í Blönduhlíð og skar út þessa rúmfjöl minnt­ist þessa nafna síns svo: 

Burt er Hjálmar frá Bakkakoti
bóndi reyndur af sannri dyggð
með hreinlynda sál í hyggju sloti
hann mér staðfasta sýndi tryggð
og hélt henni fram til dauðadags,
dró mér þá sorga ský upp strax.

Hjálmar var einn af þeim sjálflærðu hagleiksmönnum, sem gaf þjóðinni handverk sitt í arf. Hjálmar fæddist á Hallandi á Sval­barðsströnd við Eyjafjörð árið 1796. Hann var óskilgetið barn vinnuhjúa og var komið í fóstur hjá góðri konu í sömu sveit, sem hann dvaldi hjá til 14 ára aldurs. Þá var hann sendur til að vinna fyrir sér og hrakninga­sagan hófst. Hann fór í vinnu­mennsku bæ af bæ og endaði vestur í Skagafirði, þar sem hann giftist frænku sinni Guðnýju Ólafsdóttur árið 1822. Þau hófu búskap á Bakka í Öxnadal sama ár en fluttu þaðan 1824 að Nýa­bæ í Austur­dal, góðri jörð og búnaðist þeim vel, þrátt fyrir ofríki nágrannanna. Árið 1829 hröktust þau burtu úr Austur­dal í Uppsali í Blönduhlíð, þar sem þau bjuggu til 1835. Þá byggðu þau upp eyðibýlið Bólu í landi Uppsala. Þar hok­ruðu þau til 1843 er þau fluttu að Minni-Ökrum. Árið 1845 dó Guðný, en Hjálmar bjó þar til 1871. Frá 1871-1873 bjó hann í Grundar­gerði ásamt Guðrúnu dóttur sinni, en gafst upp er hon­um var boðið að flytja úr Akra­hreppi yfir að Starrastöðum í Lýtingsstaða­hreppi þar sem hann dvaldi til vors 1875. Þá fékk hann inni í beitarhúsum frá Brekku. Þar andaðist hann 25. júlí 1875. Hjálmar var jarðaður að Miklabæ í Akrahreppi. Saga Hjálmars er saga hins snauða íslenska kotbónda, sem háði ævi­langt návígi við fátækt og skort. Það sem skilur hann frá öðr­um kot­bændum eru óvenjulegar gáfur, sem öfluðu honum bæði vona og óvildarmanna. Þær færðu honum oft björg í bú og hér eru nokkrar fallega útskornar fjalir til vitnis um hagleik hans. Hjálmar var einn síðasti skurð­lista­maðurinn sem skar út að íslenskri hefð. Honum var margt fleira til lista lagt. Hann var listaskrifari, fróður og minn­ug­ur, góður kvæða­maður og þótti hafa merkilega frá­sagnar­gáfu og var því eftirsóttur á mannamótum. Hann hafði afburða vald á íslenskri tungu, en fjölyrti hvorki um það né annað. Þó tæpir hann á því í vísunni: 

Handverki venst ég helst ónýtu 
horfi í blöð og tálga spýtu 
rispa með penna og raula stef.

Í Syrpu frá 1852 er kvæði sem hann kallaði Raupsaldurinn, sem hann ætlaði að hafa „til gamans í ellinni til að hlæja að". Þar segir hann í stuttu máli í hvað tími hans hefur mest farið í tilvistinni: 

Tegldi ég forðum tré með egg
teygði járn og skírði.
Fjölnis brúðar skóf af skegg
skeið í vatni skýrði.

Tætti ég ull og bjó úr band
beitti hjörð um vetur 
heitum kopar hellti í sand 
hjó á fjalir letur. 

Hjálmar dó bláfátækur þrátt fyrir hagleik sinn en hann gaf þjóðinni ómetanlegan arf eftir sig.

Rúmfjölin er til sýnis á Áshúsloftinu.