Fara í efni

Stígandastafurinn

Göngustafur (BSk.1996:2-1882) feðganna Jóns Péturssonar (1867-1946) og Pálma Hannesar Jónssonar (1902-1992) er merkilegur gripur. Á handfangið, sem er úr rostungstönn, er útskorin hestmynd. Á haldinu eru stafirnir JP og á gylltum málmhólk stendur: Jón Pálmason 1867, 3. júlí 1937. Frá dætrunum fimm og sonunum sjö. Aftan á handfangi stendur: 1937 og RJ, sem stendur fyrir listamanninn Ríkharð Jónsson, sem skar handfangið.

Stafurinn var upphaflega í eigu Jóns Péturssonar (1867-1946) bónda á Nautabúi. Kona Jóns var Sólveig Eggertsdóttir (1869-1946). Stafinn fékk Jón á sjötugsafmælinu. Hestmyndin er af glæsihestinum og gæðingnum Stíganda sem ógleymanlegur öllum sem höfðu orðið á vegi hans. Stígandi var undan grárri hryssu á Hofsstöðum, árið 1911. Hann var taminn fimm vetra og var rólegur fyrsta árið en sjö vetra gamall var hann orðinn svo viljugur að hann var aðeins fyrir fullvana reiðmenn. Hann var sjálfráður en þegar „saman fór vilji hans og húsbóndans lagði hann fram meiri kosti en flestir hestar samtíða“ (Stígandi (1995), bls. 163). Um Stíganda orti Jón:

Úr Stíganda togar taum
tökum handar læstum,
er á landi og í straum,
óstöðvandi næstum.

Tölt og brokkið tekur nett
trauðla í vatni sekkur.
Skeiðar bæði skarpt og létt
skilar þegar stekkur.

Pálmi Jónsson var fæddur á Nautabúi í Skagafirði og kenndi sig gjarnan við þann bæ. Hann hafði Stíganda um tíma hjá sér í Reykjavík og keppti á honum á skeiðkappreiðum hestamannafélagsins Fák. Um Stíganda orti Pálmi:
Þegar Gráni gljána flaug
gleðin leysti dróma -
ég var sæll frá innstu taug
út í fingurgóma.

Stígandi var felldur 21 vetra gamall á Skiphóli og heygður þar. Skiphóll er skammt fyrir norðan Vindheimamela. Hestamannafélagið Stígandi sem stofnað var árið 1945 er nefnt eftir þessum eftirminnilega hvíta hesti og hófatökin hans. Flestir Skagfirðingar, sem einu sinni höfðu séð hann, geymdu hann í minni sínu löngu eftir að hann var felldur. 

Systurnar Sólveig, Elín og Helga Pálmadætur og gáfu stafinn til Byggðasafns Skagfirðinga. Hann verður til sýnis í Minjahúsinu á Sauðárkróki fram á sumar 2012.

Stafurinn er til sýnis í Gusu, sem er ein af húsunum í gamla bænum í Glaumbæ.